Diáspora, saquiña de votos

(Angela Vidigal "Paisagem con ex-votos")

Cada vez que chegan eleccións á Galiza territorial a diáspora galega residente fóra do estado español encádrase no punto de mira dos políticos da Galiza territorio. Se temos en conta que, tal e como reflicten estes días os xornais, o voto emigrante decidirá a alcaldía en máis de 50 municipios galegos e pode condicionar o goberno en outros moitos, non é de estrañar que se produza tal desembarco de políticos nos lugares máis representativos da emigración galega na procura dunha saquiña que amañe resultados. Para os que habitamos na Galiza global, afastados do territorio, este repetido episodio de mercadeo co voto emigrante, que encetara, promovera e intensificara a anterior administración galega, resúltanos especialmente triste. A sensación que temos algúns dos galegos trasterrados respecto da Galiza territorio, sobre todo aqueles que con dignidade e orgullo damos conta alí onde residimos da personalidade propia e diferenciada de Galiza, é de auténtico fraude. Preguntaranse: ¿por que?. Simplemente porque algúns de nós –non moitos, tampouco nos enganemos- traballamos durante o ano no espazo social e político dos países de acollida para que por algures alumee a personalidade de Galiza. E por desgraza para nós case sempre que isto acontence, é dicir, cada vez que gañamos para Galiza un pequeno espazo no país onde vivimos a repercusión no territorio é ínfima, por non dicir inexistente. En troques, cando hai eleccións abrollan sen esforzo os e as de Bos Aires, Montevideo, Caracas, Suíza, Alemaña, etc. Seguimos sen aparecer os e as de Barcelona, Euskadi, Canarias e outros lugares do estado ¿Por que? Porque non votamos. ¿Por que uns si e os outros non? Paradoxos que ninguén se atreve a resolver. O voto faille moito mal á diáspora xa que axuda a que esta sexa maiormente identificada coa saquiña a apañar. A min paréceme que para rematar con este mal habería que crear unha circunscrición electoral propia para a diáspora e darlle o voto á emigración nas xerais e nas autonómicas por esa circunscrición. Os galegos que residimos fóra non temos porque decidir cómo se xestiona a Galiza territorial, ao que temos dereito, penso eu, é a decidir cómo se xestiona aquelo de Galiza que non ten que ver cos cotiáns problemas dos que habitan no territorio, que son cousas como: a proxección exterior da lingua e da cultura galegas, o tipo de presenza e de xestión que fai a Xunta nas comunidades do exterior, os recursos para atender determinadas necesidades que, por diversa circunstancia, teñen esas comunidades exteriores, etc. O voto na diáspora tal e como está concibido a día de hoxe, lonxe de axudar á construción dunha Galiza global cohesionada e consciente, reduce o papel da Galiza extraterritorial ao dun suxeito pasivo, ao espazo do mercadeo partidista imposto dende a Galiza territorio. ¿Para cándo un cambio de verdade na política de emigración da Xunta? Moito nos tememos que, mentres haxa voto controlado e suculento, para nunca.

É un burro tarasco, non se deixa montar

Como vén sendo común neste blog adoito a botar palabriñas desas ben enxebres. Esta escoitámoslla á Dorinda na aldea de miña nai. Unha desas poucas señoras resistentes que habitan a Galiza rural de alta montaña. Dorinda ten un burro, pero o animal non se deixa montar nin agarimar. Así que ela di que "o burro é tarasco". Tamén aplica, como non, ás persoas, que hai moitas ben tarascas tamén.

Santiago Casares Quiroga

Manuel Rivas publica hoxe no país un artigo sobre Santiago Casares Quiroga. Del entresacamos o seguinte parágrafo: "Por que foi tan odiado Santiago Casares Quiroga? Por que esa xenreira inexplicábel que levou a algúns a querer borralo do rexistro do nacemento, do libro dos humanos? Penso que é unha boa pregunta agora que a maledicencia e a produción de odio volven a ser unha profesión cualificada e que conta co plácet episcopal. Quizais o que máis odiaban nel os reaccionarios é que non fora un dos seus. Saber que nunca o sería. O home rico, que vestía de dandi, que tiña iate e auto descapotábel, casado cunha modista fermosa como unha Gloria (Swanson), era un humanista, que amaba máis o saber que os cartos, que se afastaba da vida social dos preeiros da ignorancia, a grosería e a violencia. O odio, a fabricación do inimigo, é unha compoñente nuclear do autoritarismo, e nel non soportaban a firmeza democrática, á lealdade á República. Nin tampouco o agarimo que lle tiña a xente do pobo: defendera como avogado os obreiros libertarios na dictadura de Primo de Rivera. E cando se puxo en marcha a maquinaria da nova dictadura, a que provocou o holocausto español en nome dunha santa cruzada, el encarnaba o Estado liberal, de Dereito, fronte ao Estado criminal."

Xergo

Escoito de miña nai que a parede está xergada; é dicir, que non está dereita. Sabiamos polo diccionario que xergo designa aos que "empregan a man ou o pé esquerdos" para facer as cousas do cotián: escribir, comer, etc. Calquera ía pensar que neste século das tecnoloxías a palabriña, que por certo deberiamos empregar para non perder o léxico propio, serviría tamén para darlle nome a unha empresa, coido que de papel nalgún dos países nórdicos. Se cadra aló xergo é algo así como papel, ¿calquera cho sabe?. Ah!, por certo, o "pitcher" da imaxe é xergo.

Borgia (ou ben Borja), os valenciano-cataláns na Santa Sé. ¿Unha Igrexa Patrimonializada?

Vimos de ver o filme dos Borgia , gustóunos a ambientación que cremos recrea ben a época, as interpretacións de Lluís Homar como Rodrigo Borgia e tamén motio a de Sergio Mencheta como César Borgia. A historia desta familia da nobreza valenciana, promovidos por Jaume I polos favores prestados durante a conquista de Valencia, e que con posterioridade pasan a Roma coa decidida vontade de constituír no seo da Igrexia un Reino propio, é fascinante. Un exemplo do que debeu ser o mundo do Renacemento italiano e os seus reinos xunto coa puga de Francia e España polo control de Nápoles. César Borgia encarna ao home "maquiavélico", non por outra cousa din que a súa traxectoria política e militar foi admirada polo mesmo Maquiavelo, quen a empregou para inspirar a súa obra más importante: "O príncipe".

Entre Lisboa e Madrid nunca estará Galiza

Entre Lisboa e Madrid non está, e nunca estará, Galiza. Agora tócalle a quenda de mediar a Estremadura. A UE vén de designar a Badaxoz como a cidade onde estará a sede do secretariado técnico que deberá xestionar os programas de cooperación transfronteiriza entre España e Portugal. Disque nesta decisión actuou, e ben, o interese portugués-lisboeta (recoñecido tamén como luso) por mor de non dar pulo a calquera vontade autonomista de Oporto. Lusitania e Gallaecia seguen a loitar neste caso dentro das lindes portuguesas e a vitoria segue a ser lusa. Supoñemos que o interese lisboeta e a pouca, por non dicir nula, influenza do goberno Galego no de Madrid explican cómo unha cidade como Vigo, estratexicamente moito mellor situada e moito máis forte economicamente, perde unha oportunidade tal. Gallaecia dividida en dous estados ficou esnaquizada, e tamén descabezada politicamente, aló polo 1140. Afonso Henriques fixo nacer Portugal mais non para Gallaecia senón para Lusitania. Na outra beira Xelmírez pactou coa coroa de Castela-León a renuncia á independencia do Reino de Galicia coa condición de conseguir o seu afortalamento persoal ao redor da sé metropolitana de Santiago. Alí remataba o poder político dos galegos; poder que fóra hexemónico dende o século V deica o XII na parte occidental da península ibérica. Xa que logo, dende o XII deica aos noso días Gallaecia será entidade marxinada, a unha e á outra beira do miño (que non se enganen os galego-portugueses). Da beira de alá manda Lisboa e da beira de acó Madrid. E entre Madrid e Lisboa nin estivo, nin está, nin estará nunca a Gallaecia, ese enorme espazo físico, cultural-lingüístico e espiritual que existe con anterioridade á época cristiá e que na súa chegada identificaran perfectamente os romanos para constituílo como provincia administrativa no imperio aló polo 285 d.C; dándolle desta maneira a súa primeira formalidade política. Temos necesidade de Gallaecia non só polo que representa de acervo cultural histórico senón polo que supón cara ao futuro. A eurorexión Galiza-Norte de Portugal, unha nova Gallaecia administrativa –recortada respecto da romana, pero erguéndose por enriba dos ideolóxicos lindeiros de estado-, está a traer unha realidade económica que, malia os atrancos de estado –lisboetas e madrileños-, rexurdirá tamén como realidade lingüístico-cultural. Para entón, e non queda moito, deberiamos recuperar a cabeceira política, senón corremos o risco de ficar novamente nas marxes e xa levamos deste xeito tempo dabondo.

Palabras, palabras, ...

Eu empecei este Blog practicamente facendo lexicografía, unha tarefa apaixonante. Supoño que a conciencia da nosa debilidade aínda a fai máis: cántas veces teño escoitado aquelo de que cada velliño que morre leva consigo unha morea de palabras e expresións dificilmente resucitables. Agora veño de coñecer este outro Blog de falares na nossa lingua onde se fai recolleita lexicográfica dunha e doutra beira do miño. Moi interesante e recomendable. A lexicografía comparada galego-portuguesa aínda está en cueiros, esperemos que no futuro nos traia moitas boas novas.

Manuel Rosales, oito veces gañador da Marathon de Nova York

Souben deste pequeno-grande home hai anos. Debeu ser aló polo 1997, cando tivemos a sorte de percorrer os 42 na grande mazá. Resulta que este galego nado en Marín e de profesión mecánico gañou na súa categoría 8 veces a mítica Marathón de Nova York. Dende este Blog o noso pequeno contributo ao coñecemento e recoñecemento deste home que pasará á historia por ser quen máis veces gañou a Marathon de Nova York na súa categoría. Por certo que Manuel ten 71 anos e este ano volve correr. Desexámoslle o mellor. Neste artigo de La Voz podedes atopar unha pequena biografía de Manuel Rosales

Retorno e desencontro

O que vive desposuído da cousa sentida está condenado a idealizala. E canto máis arredada no tempo -que é o espazo da memoria-, canto máis desposuído dela, maior é a idealización. Se cadra aplicaría unha fórmula física ao devandito sentir: a magnitude da idealización é proporcional á distancia temporal respecto da cousa mitificada. Por iso o reencontro é sempre unha experiencia de frustración. Unha neurose que cortada de súpeto non ten tempo para sandar. Quen habita entre pantasmas non se pode axeitar á realidade nun chisco de ollo. O retorno é sempre un desencontro. Nestes días soubemos que unha obra co título de “Psicopatoloxía do retorno” dos psiquiatras Alexandre García-Caballero e Ramón Area Carracedo, acadou o premio de ensaio Ramón Piñeiro. A obra fala diso: das pantasmas dos retornados, do seu desencontro, da súa neurose. Nunha entrevista a un dos autores lemos: "Moitos dos nosos emigrantes teñen a sensación de que sobran, de que non hai lugar para eles. E pensamos que están trabucados. Afeitos como están a gañar o pan en situacións de libre competencia, valoran os méritos e o esforzo persoal máis que cousa ningunha, ese é o cerne da súa identidade. Unha identidade que é allea á nacenza, construída a pulso arredados do lugar de orixe ”. Dicía o poeta que habitamos na nosa infancia e debemos ser, engado eu, da nosa madurez. Para quen a infancia está nun espazo diferente da madurez sempre haberá un desacougo, unha fractura, porque rehabitar a infancia é unha das irracionais arelas de todo humano. Pero cunha identidade e unha esencia diferentes é sempre unha desesperación. Se cadra, ao cabo, o mellor sexa seguir habitando para sempre entre pantasmas.

Santa María do Castro

A consellaría de Cultura vén de publicar e pendurar na rede unha, penso que interesante e ben lograda, Guía de Castros de Galiza e Noroeste de Portugal . Tal e como afirman no limiar de presentación: "Por primeira vez pódense encontrar nunha única publicación castros a ambas as beiras da actual liña divisoria entre Galiza e Portugal. Nese senso supón un avance importante sobre outras publicacións precedentes por facer explícita de maneira conxunta a realidade cultural que, hai hoxe máis de 2000 anos, estaba presente nos nosos territorios." Demostrando este símbolo da cultura material o que xa sabiamos: que a Nación histórica, a vella Gallaecia remata onde remata tamén a cultura dos castros, polo sur no Douro e polo leste en territorio Asturiano, Leonés e Zamorano. Busquei nesa guía os castros da provincia de Lugo e atopei na páxina 27 o Castro de Santa María do Castro. Este castro non foi coñecido na súa etapa contemporánea até finais dos oitenta. Antes era só a parroquia do Castro (Santa María), do concello de Cervantes, coa súa Igrexa e o seu cemiterio. No ano 1966, xusto cando fixen unha longa viaxe dende a caribeña Caracas para ser bautizado nesta parroquia - alguén me trouxo pois eu non podía daquela facer viaxes tan longas-, comezou a contruísrse o novo cemiterio, con nichos de 3 andares. Daquela aínda nin rastro do Castro, agochado debaixo da terra. Lembro especialmente o 1974, camiñando dende a aldea, Bustelo, deica a Igrexa da man da miña a avoa, que levaba nos beizos o título deste blog. Porque ela non tragaba, senón que invaba despois de se quedar sen dentamia. Lembro tamén como aparecera o Castro, como xa dixen aló polos finais dos oitenta. Foi co gallo de facer una nova pista de entrada. Nunha presada de terra erguida apareceran as "casiñas". Mesmo como mo contara meu pai semellaba que estaban a falar de vivendas de ananiños. Agora sabemos que dende o mesmo século I, se cadra antes, houbo este asentamento. Sabemos que é cemiterio dende o XIV. E que dende ese máxico 1966 é un cemiterio de novos "departamentos" uns por riba dos outros. Moito do por min máis querido está soterrado neste máxico espazo que é para min o lugar máis sagrado da terra. Porque para a cultura celta -e castrexa- a terra é sagrada porque nela están soterrados os devanceiros. E, despois de todo, aínda latexa en nós o espírito celta, molde do que somos.

O país portátil e a Galicia global

Manuel Rivas faise eco neste artigo dese país potátil que moitos carrexamos connosco aló onde estamos. Unha frase entre moitas das que sobrancearía do artigo de Rivas: A Diáspora, por diante. Pensando o que non se pensa na Galicia "territorial". Somos díaspora, Galiza Global, levamos o país portátil na cabeza e, sobre todo, no corazón, e dende a nosa morada "exterior" estamos a pensar o país como non se pensa dende o "territorio" ¿ Para cando a superación desa fenda ?

Escoitando atentamente ao presidente

Pasou hai un tempo polo Centro Galego de Barcelona o presidente da Xunta Pérez Touriño, e a dicir pola foto hai quen o escoitaba con toda atención. Mágoa que o presidente e maila súa comitiva, esposa incluída, non reparasen en quen máis de preto lle prestaba unha enorme atención. Se cadra, non o sei, se os presidentes estivesen máis pendentes dos máis cativos a todos nos iría mellor. Claro que Clara, como os outros nenos, non vota. E iso é moito incoveniente para que sexan visualizados.

Transduriana, outro nome para Galicia

Interesante artigo de Méndez Ferrín onde nos achega un feito histórico descoñecido por nós segundo o cal antes de terlle chamado os romanos definitivamente Gallaecia ao territorio teríanlle chamado Transduriana ("desde os gregos e os autores latinos máis antigos se chamou territorio de Gallaecia ou Callaecia -habitado polos Callaeci ou Gallaeci, en senso restrinxido ou lato- era chamado por Augusto: Transduriana Provincia ).

O nome recolle o feito histórico-xeográfico que concibía como unidade a terra de tras do Douro ("o nome Transduriana confírmanos que os límites xeopolíticos da Gallaecia polo Sul son os que marca o Río Douro, ou Durius. Alí remata o macizo galaicoduriense e alí termina, polo Sul, a cultura dos castros"). De ter triunfado este nome hoxe seriamos transdurianos. Case que penso que nisto a historia nos favoreceu. Galegos, soa mellor ¿non si?.

Pop Rosalía en Galician Tunes

Esta imaxe pop de Rosalía tirámola do web de Galician Tunes que dende aquí recomendamos para que lle botedes unha ollada e mesmo escoitedes algunhas das músicas.

Galician Tunes is a website dedicated to promoting Galician musical culture, with information about its history, from its origins to the present day. The web offers a selection of 46 tracks that can be listened to on line, and a complete directory of Galician music resources that includes artists, companies, festivals, professional associations, organisations and official music circuits.

Parabéns para a institución promotora que por fin nos pon no mundocomo merecemos.

reNOVA GALIza en Santiago e A Coruña

A revista reNOVA GALIza será presentada o vindeiro xoves 18 de xaneiro en Santiago e o venres 19 n'A Coruña. Ademais da presentación en si haberá senllas mesas redondas:

• "A Galiza global no século XXI: desafíos da diáspora para a Galiza territorial" (en Santiago)
• "Retos da integración na Galiza actual da cidadanía global galega" (n'A Coruña)

A cuestión da diáspora galega parece ser un elemento clave á hora de considerarmos o proxecto de construción da Galiza contemporánea e futura. En parte, cremos, o éxito do país dependerá en cómo artella e incropora toda esa enxurrada de galegos que non vivindo en Galiza (na Galiza territorial) si que están nela (de corazón e de nación). Sen dúbida todo un desafío.

Ferrol - Astano: Xosé Luís Méndez Ferrín

Interesante achega da intervención de X.L. Méndez Ferrín en Solidaridade cos traballadores de ASTANO, coido que aló polo 1986, se non estou trabucado, por mor da reconversión que impuxo dende Madrid o goberno do PSOE. As palabras de Ferrín poden nalgún aspecto resultar anacrónicas xa que, por exemplo, o socialismo real do que fala é a día de hoxe unha peza de museo. Agora ben teñen o seu valor histórico e de compromiso coa clase traballadora dun dos máis afamados escritores galegos que sempre ten afirmado, como fai neste video, que emancipación nacional e social deben ir da mao xuntas.

Ranchiños en Caracas

Disque unha imaxe vale máis ca mil palabras. Velaí unha foto ateigada de ranchiños en calquera dos moitos "cerros" que arrodean a cidade de Caracas. Fálase de millóns de presoas vivindo nestas casiñas feitas de calquera maneira unhas enriba das outras sen plan ningún nin cousa que se lle asemelle. Son os habitantes destes ranchiños aquí en Caracas e en toda Venezuela os que lle dan a vitoria a Chávez, porque aínda e que sexa para fornecelos de remendos foi o único presidente que se fixou neles. Ás veces gustaríame saír á fiestra e velos, como facía alá, porque forman parte tamén da miña paisaxe. Se cadra tanto como as verdes praderías de Ancares coas súas vacas rubias pacendo ¿ quen sabe ?

A Nazón de Breogán, versión "flamenco"

A polémica está servida. A interpretación do Himno de Galiza en versión flamenca alporizou a algúns dos membros do Parlamento Galego na celebración do 25 aniversario, sobre todo, aos deputados nacionalistas. Escoitado este anaquín da interpretación que alguén pendurou na rede parece que esta foi fermosa e sentida. Coido que debemos comezar outra fase do noso desenvolvemento nacional que pase por non arrepiarnos sempre que escoitemos ou cheiremos algo que teña que ver con España, porque as Nacións maduras e sensatas, que é o que debemos ser, tamén saben aprezar e empregar o bo que hai nas Nacións veciñas. Mesmo empregan iso que hai de bo e aprezable para recrear a identidade propia. Ao outro chámaselle "complexo de inferioridade". Claro que nós disto do "complexo" aínda levamos dabondo nas alfándegas.

O Berro extremo. Desacougo.

Quixen traer aquí este berro Edvard Munch porque é sen dúbida un dos máximos expoñentes do expresionismo e porque reflexa intensamente o desacougo. Esta palabra galega ten abondos matices que encadran na explicación da situación psíquica expresada neste cadro que co título de "Berro" pintara Munch en 1893. El mesmo describiu deste xeito a experiencia que o levou a pintar esta obra: "Eu camiñaba con dous amigos pola estrada, entón chegou o solpor; de súpero, o ceo tornouse vermello como o sangue. Detívenme, apoieime no valado, indiciblemente canso. Lapas de lume e sangue extendíanse sobre o fiordo negro azulado. Os meus amigos seguiron camiñando, mentres eu ficaba atrás tremendo co medo, e sentín o berro enorme, infinito, da natureza".

Anne Frank Huis

A casa de Ana Frank Anne Frank Huis é unha mostra máis do que a sociedade civil holandesa achega ao conxunto da memoria histórica de Europa, que tan falta está dela. Soubemos ademais da existencia do Diario de Ana Frank en galego, segundo nos din unha fermosa e moi coidada edición do diario que esta nena adolescente escribiu mentres estivo durante dous anos agochada dos nazis nunha casa da capital dos países baixos. Sabemos que a súa historia rematou na morte pero non pereceu en nós a idea e maila necesidade de seguir loitando, día a día, recuncho por recuncho, contra todas aquelas formas políticas que tentan facernos crer que hai "persoas máis persoas ca outras" polo feito de seren de raza, relixión ou calquera outra caracterización humana diferente. Despois de saber que o castiñeiro físico que Ana Frank vía dende a fiestra do seu agochadoiro, fonte de vida e alegría para ela naqueles momentos escuros e tristes, tamén pereceu podemos agora colocar a nosa folla no castiñeiro virtual dende o web do museo. E despois disto deberemos seguir ao axexo porque o fascismo pode abrollar en calquera lugar e momento da historia humana, seguramente nos máis inesperados.